Anyż (Pimpinella anisum)

Anyż nazywany jest też Biedrzeńcem. Jest to roślina jednoroczna, pochodząca z Egiptu, Azji Mniejszej, Chin, Indii i obszarów basenu Morza Śródziemnego. Największymi producentami anyżu są Bułgaria, Hiszpania, Turcja, Chile, Argentyna, Meksyk, Indie. Owoce anyżu mają charakterystyczny zapach, podobny nieco do zapachu kminku, lecz bardziej intensywny i słodkawy. w Polsce anyż został rozpropagowany przez zakon Benedyktynów.

Zawiera olejki eteryczne, kumaryny, flawonoidy, a także sterole roślinne.

Anyż w kuchni ma zastosowanie jako dodatek do gotowanych jarzyn, np. do czerwonej kapusty, marchwi, szpinaku, buraków. Nawet małe dawki anyżu mogą znakomicie urozmaicić smak potraw z dziczyzny i sosów mięsnych. Anyżem aromatyzuje się kompoty, pierniki, bułki, ciastka, potrawy słodkie z ryżu, potrawy kuchni indyjskiej, cukierki, budynie, niektóre sosy do ryb, owoce morza. Anyż ponadto dodawany jest do niektórych napojów np. ponczów, wódek, syropów, likierów.

Ciekawostki

• Owoce anyżu działają wykrztuśnie i wiatropędnie. Szczególnie poleca się go przy zaparciach, bólach brzucha, wzdęciach u niemowląt oraz małych dzieci.
• Pobudza apetyt, reguluje trawienie.
• U matek karmiących pobudza wydzielanie mleka, które również dla osesków ma właściwości wiatropędne i rozkurczowe.
• Anyż ma działanie łagodzące nieżyty dróg oddechowych. Działa łagodnie wykrztuśnie, pobudza też czynność wydzielniczą błon śluzowych górnych dróg oddechowych. Polecany jest przy kaszlu suchym ze skąpą wydzieliną, w zapaleniu oskrzeli, gardła, krtani, w chrypkach i przejściowej utracie głosu.
• Zewnętrznie, w formie bardzo rozcieńczonych spirytusowych roztworów, służy do nacierania rąk i twarzy w celu odpędzenia owadów, np. komarów. Zabija też wszy, pchły i kleszcze.
• Dojrzałe i wysuszone owoce powinny być zbierane pomiędzy lipcem a sierpniem.

Anyż (Pimpinella anisum)

Anyż jest popularnym ziołem znanym już od czasów starożytnych systemów medycznych: chińskiego i indiańskiego. Wyodrębniono wiele gatunków anyżu, jednak najbardziej popularny jest gatunek wywodzący się z Hiszpanii. Jest on koloru popielatego. Anyż należy do tej samej botanicznej rodziny (Umbelliferae), co pietruszka i marchew.

Zioło anyżu to sposób na pozbycie się tłustej skóry, jest stosowane w celu poprawienia pamięci, łagodzi męczące kaszle, pomaga w produkcji mleka u matek karmiących, działa jako naturalny związek zobojętniający kwasy w niestrawnożci czy w czasie zgagi. Wszystkie te zalety anyżu mogą być spełnione w bardzo prosty sposób. Wystarczy zagotować około 1 l wody, następnie dodać 7 łyżeczek zioła do gotującej się wody, zmniejszyć ogień i gotować na wolnym ogniu do odparowania połowy wywaru. Przecedzić, i do ciepłego jeszcze wywaru dodać 4 łyżeczki miodu i gliceryny. Brać 2 łyżeczki syropu co kilka godzin w celu złagodzenia kaszlu, lub 2 łyżki trzy razy dziennie na poprawienie pamięci. Jeżli anyż jest używany w postaci herbatki ziołowej wystarczy wypić 2 szklanki raz lub dwa razy dziennie na problemy skórne, produkcję mleka lub w celu złagodzenia dolegliwożci żołądkowych.

Anyż był uprawiany w starożytnym Egipcie około 4000 lat temu. Medyczne teksty podają, że nasiona anyżu były używane jako środek moczopędny, do leczenia problemów z trawieniem, oraz do łagodzenia bólów zęba. Ziele anyżu było również bardzo dobrze znane starożytnym Grekom. Dioscorides (1 wiek AD) pisał, że anyż "ogrzewa, osusza, rozkłada; ułatwia oddychanie, łagodzi ból, prowokuje oddawanie moczu oraz łagodzi pragnienie". w swoim "Nowym Zielarzu" z 1551 roku, William Turner zanotował, że "Anyż powoduje słodszy, żwieższy oddech...".

SUROWCE LECZNICZE

Nasiona, olejek aromatyczny.

ZASTOSOWANIE

Nasiona anyżu znane są jako środek pomagający w redukcji gazów i wzdęć, oraz uspokaja problemy trawienne. Zioło to jest dawane niemowlętom i dzieciom w celu łagodzenia kolek. Ludzie starsi również mogą je stosować do łagodzenia nudnożci i niestrawności. Antyspazmatyczne właściwożci nasion anyżu powodują, że jest on pomocny przy bólach menstruacyjnych, astmie, kokluszu i innych konwulsyjnych kaszlach, przy zapaleniu oskrzeli. Uważa się, że anyż zwiększa produkcję mleka u matek karmiących, jak również może być pomocny w leczeniu impotencji i oziębłości. Olejek aromatyczny z anyżu jest stosowany na podobne dolegliwożci, jest również używany zewnętrznie na wszy i świerzb.
UWAGA: Olejek anyżowy może być używany tylko pod nadzorem profesjonalisty zielarza. Nie brać anyżu w czasie ciąży, z wyjątkiem ilości używanych normalnie w czasie gotowania.

WYSTĘPOWANIE i UPRAWA

Anyż pochodzi z rejonów śródziemnomorskich, Zachodniej Azji, Północnej Afryki. Anyż jest szeroko uprawiany dla jego nasion, które są używane zarówno w medycynie naturalnej, jak również jako środek smakowy w gotowaniu.
Anyż jest rożliną jednoroczną. Nasiona anyżu należy sadzić w suchą, lekką glebę wczesnym latem. Małe rożlinki powinny być oddalone od siebie na odleglożć 10cm. Anyż potrzebuje 120 dni wolnych od przymrozków, aby wyprodukować w pełni dojrzałe główki nasienne.

SKŁADNIKI

Anyż zawiera olejki lotne (70-90% anethole, razem z metylem i innymi terpenami), flawonoidy, proteiny, sterole, furanokumaryny.

POTPOURRI z NASIONAMI ANYŻU

• 12 szklanek pachnących płatków róży
• 1 szklanka nierafinowanej soli
• 1 szklanka miałkiej soli
• 2 łyżki mielonego cynamonu
• 2 łyżki mielonej gałki muszkatołowej
• 2 łyżki mielonych goździków
• 1/3 szklanki świeżego, pokrojonego korzenia imbiru
• 4 łyżki nasion anyżu
• 2/3 szklanki sproszkowanego korzenia orrisu
• 4 krople olejku różanego

Lekko przesuszyć płatki róży. Zmieszać 2 rodzaje soli, i układać płatki warstwowo na głębokość 1,5 cm w soli. Przechowywać w suchym, ciemnym, przewiewnym miejscu przez 10 dni, mieszając płatki od czasu do czasu. Wymieszać pozostałe składniki. Mieszaninę umieścić w zamkniętym słoju i trzymać przez 6 tygodni. Następnie umieścić w ozdobnych pudełkach.

Substancje lecznicze

Olejki eteryczne, flawonoidy, proteiny, sterole, furanokumaryny.

Działanie lecznicze

Surowcem zielarskim są owoce anyżu. Są składnikami syropów działających wykrztuśnie i pobudzających ruchy rzęskowe nabłonka oskrzeli. Działanie owoców anyżu jest jednak szczególnie wykorzystywane w chorobach żołądka i jelit. Substancje w nich zawarte pobudzają wydzielanie soków trawiennych, pomagają w usuwaniu gazów oraz działają rozkurczowo na cały układ pokarmowy. Jest przy tym zbawienny dla małych dzieci: pomaga pozbyć się kolek jelitowych i działa toksycznie na pasożyty przewodu pokarmowego. Wspomaga matki walczące z brakiem pokarmu. w niewielkim stopniu działa przeciwbakteryjnie i moczopędnie. Aby się pozbyć zakażeń skóry można go stosować zewnętrznie, jest też środkiem odstraszającym owady.

Owoce anyżu trochę przypominają zapach kminku, lecz pachną intensywniej i są bardziej słodkawe. Można je stosować jako dodatek do gotowanych warzyw, np. buraków, marchwi, kapusty. Niewielkie ilości anyżu urozmaicają smak pieczeni z dziczyzny, wieprzowiny i innych mięs.

Ponadto walory zapachowe i smakowe anyżu wykorzystuje się w przemyśle perfumeryjnym, spożywczym i spirytusowym. Olejki mają zastosowanie w cukiernictwie: do wyrobu tortów, ciastek, lodów oraz produkcji wódek i likierów, napojów oraz cukierków. w przemyśle farmaceutycznym są składnikami wielu specyfików na kaszel i dodawane są do preparatów ziołowych na dolegliwości związane z trawieniem, działających moczopędnie i wiele innych.

Jak stosować

Napar z anyżu

Łyżkę stołową sproszkowanych owoców anyżu zalać szklanką wrzątku. Wolno gotować na małym ogniu 10min. Przecedzić przez sitko. Pić przy chorobach żołądka i jelit oraz przy kolce żołądkowej i wzdęciach pół szklanki ciepłego wywaru 3 razy dziennie.

Napar z anyżu i rumianku dla dzieci

Po łyżeczce do herbaty anyżu i rumianku zaparzyć szklanką wrzątku. Parzyć pod przykryciem 15 min. Przecedzić przez sitko. Podawać niemowlętom i dzieciom przy wzdęciach i kaszlu po 1-2 łyżeczek do herbaty naparu co 2 godziny.

Napar z anyżu na laktację

Łyżkę stołową sproszkowanych owoców anyżu zaparzyć szklanką wrzątku. Parzyć pod przykryciem 15 min. Przecedzić przez sitko. Pić napar kilka razy dziennie. Zalecany dla matek walczących z brakiem pokarmu.